Èetros kontinentos latvieðiem — tâ pati Baznîca

Turpinâjums no 1.lpp.

Arhibîskapa humoru un sirsnîbu iepazinâm arî mçs, kaut ilgâka saruna spraigajâ un piepildîtajâ Dziesmu svçtku laikâ nebija iespçjama.

— Kâ es nonâcu "ârpus Latvijas"? Vislabâkajâ veidâ — mâtes miesâs. Piedzimu 1948.gadâ Eslingenç. Ap to laiku Vâcijâ tâs lietas sâka iet uz augðu, un daudzi vâcieði to saista ar manu ieraðanos.

Tâda ir arhibîskapa Rozîða uzòemtâ toòkârta. Un tâ saruna arî turpinâs — gan par Baznîcas lietâm, gan dzîvi kâ tâdu.

— Elmârs ir mana tçva un Ernsts — vectçva vârds. Jaunîbâ vairâk "spiedu" uz Ernstu, jo vairâk par visu baidîjos zaudçt savu identitâti. Gribçju bût es pats. Kopð tçvs 1981.gadâ aizgâja mûþîbâ, jûtu ar viòu aizvien lielâku tuvîbu. Piemçram, tçvam patika romantiski izteikties. Es apzinâti kopu tâdu stipri eksaktu izteiksmi. Kad nu tçva vairs nav, man kïuvuðas tuvas Kârïa Kundziòa brîniðíîgâs dziesmas, daudz kas tâds, no kâ biju vairîjies.

Tçvs bija no Priekules, tur starp Aloju un Limbaþiem. Viòð stâstîja, kâ bçrnîbâ spçlçjies ar suòiem un kâ vçlâk ar pârtikas groziòu braucis uz Rîgu, kad studçjis augstskolâ. No viòa iemâcîjos sçòot. Pazîstu visas sçnes. Un mâku gatavot. Lîdz piecu gadu vecumam runâju tikai latviski, vçlâk bija jâapgûst arî vâcu valoda, lai varçtu tâlâk mâcîties.

Teoloìijas pamatus apguvu Tîbingenes universitâtç. Hamburgâ vairâk iepazinos ar plaðo pasauli. Treðâ universitâte man bija Vînç. Tur galvenais bija mûzika. Seviðíi opera. Bîbelç un opermâkslâ taèu pamats ir viens un tas pats — mîlestîba un nâve.

Mûsu dzîve bûtîbâ ir mûsu attiecîbas — attiecîbas ar Dievu un cilvçkiem ap mums. Ðajâ ziòâ mûsu identitâte var bût pat krâðòâka un bagâtâka nekâ daudzâm citâm tautâm un Baznîcâm. Identitâte nenozîmç atskaldît it kâ visu lieko nost — tad tu paliec kâ kails koks. Identitâtes krâðòo lapotni veido visas mûsu attiecîbas. Mçs to piedzîvojam mûsu kopîbâ ârpus Latvijas, mçs to piedzîvojam sadarbîbâ starp mûsu Baznîcu Latvijâ un ârpus Latvijas. Ðajos gados mûsu attiecîbas ir veidojuðâs un arî sijâjuðâs.

Arhibîskaps domâ, ka latvieðu labie un ne tik labie tikumi un arî netikumi Latvijâ un ârpus Latvijas ir ïoti lîdzîgi. No vienas puses — viesmîlîba, izpalîdzîba, no otras — nepârvaramâ tieksme nodarboties ar otru latvieti. Birokrâtija? — ar to nâkas sastapties gan te, gan tur: "Visvairâk tas saistîts ar palîdzîbas darbu. Kad pçc tâ velkas vesela nepatikðanu virkne lîdzi, jâsâk domât, vai to maz vçrts darît. Birokrâtija ir Latvijâ, un es dusmojos. Bet tad es piedzîvoju, ka Vâcijâ ir vçl lielâka birokrâtija. Un es nezinu, vai kreòíçties vai varbût priecâties: redz, Vâcijâ valda vçl lielâka birokrâtija!"

Pirmo reizi Latvijâ Elmârs Ernsts Rozîtis ieradies drîz pçc janvâra barikâdçm:

— Pirmais gâjiens bija uz Mârtiòa baznîcu, kur kalpojuði gan mans tçvs, gan vectçvs. Pçc tam aizgâju pie Brîvîbas pieminekïa. Tas man bija liels pârdzîvojums. Tçvs vienmçr bija teicis: "Tu piedzîvosi brîvu Latviju!" Bet man sâka rasties tâda dîvaina sajûta: èetrdesmit gadus esmu dzirdçjis Latviju diendienâ pieminam, bet redzçjis to neesmu. Vai maz tâda zeme ir?

Latvijas evaòìçliski luteriskajâ Baznîcâ ârpus Latvijas darbojas 134 draudzes Eiropâ, Ziemeïamerikâ, Dienvidamerikâ, Austrâlijâ un Jaunzçlandç. Ðo draudþu aprûpe uzticçta simts mâcîtâjiem un diakoniem. Daþas draudzes pastâv jau simt gadu, bet lielâkâ daïa izveidojuðâs pçc Otrâ pasaules kara. Ðo draudþu darbîbai bijusi liela loma latvieðu tautas identitâtes saglabâðanâ daþâdâs pasaules malâs. Atjaunojoties Latvijas valstiskajai neatkarîbai, radâs nepiecieðamîba ðo darbîbu saskaòot ar Latvijas likumdoðanu.

Arhibîskaps Rozîtis ir pârliecinâts, ka lîdz ar pârstâvniecîbas izveidi darbs veiksies labâk:

— Mûsu darbîbai Latvijâ lîdz ar to nodroðinâts juridisks pamats. Piemçram, palîdzîbas darbs tiks pilnîgi saskaòots ar Latvijas likumdoðanu. Mçs bûsim juridiski sarunu partneri. Un varçsim plaðâk organizçt sadarbîbu. Sinodç tika pieòemti kopîgie darbîbas noteikumi. Es nedomâju, ka juridiskie instrumenti bûtu pretstatâ ar garîgajâm izpausmçm. Bîbele, îpaði Vecâ Derîba, daudzâs daïâs ir juridiska grâmata — par sabiedrîbas iekârtu, par to, kas veicina sadzîvi un kas kavç sadzîvi. Kâ Dieva mîlestîbas labâs gribas izpausmes juridiskâ iekârtojumâ. Arî mçs gribam juridisko uzvalku arvien tâlâk pilnveidot.

Ja mums ir veselîga paðapziòa, mçs esam iecietîgâki arî pret citiem. Jo lielâka ir cilvçka ticîba, jo brîvâks viòð ir. Jo stingrâk viòð stâv uz vienas kâjas, jo platâku soli viòð var spert uz priekðu.

Sâkot ðo baznîcas gadu,

atskatoties uz savâm arhibîskapa gaitâm

Pazîstamais Tîbingenes teoloìijas profesors Eberhards Jingels (Jûngel) savas sprediíu grâmatas ievadrakstâ minçjis, ja kâds iebilstu, ka visos sprediíos esot taèu teikts viens un tas pats — ðis cilvçks tos bûtu sapratis. Patiesi, kaut visas mûsu dzîves liecîbas liecinâtu par Viòu, par Dieva mîlestîbu, kur vien esam, dienâs baltâs nebaltâs!

Lîdzîgi arî man ðai gadâ bijusi izdevîba pârliecinâties, ka kristîgâ vçsts latvieðu mçlç joprojâm ir tâ pati, kur vien tâ dzirdama — tuvu vai tâlu tçvzemei.

Seviðíi tâls bija 1997.gada 6.—18.marta vizitâcijas ceïojums uz Dienvidameriku — pie mûsu draudzçm Sao Paulo Brazîlijâ un Buenosairesâ Argentînâ kopâ ar prâvestu Albertu Ozolu no LELBA (mûsu Baznîcas Amerikâ) ASV Austrumu iecirkòa. Katrâ no ðîm draudzçm locekïu skaits ir tuvu pie simta. Abâm pieder paðâm savi dievnami un pastorâti, pirms kâdiem trîsdesmit gadiem ar lielu paðaizliedzîbu celti. Vizitâcijâ ievçroju arî atðíirîbas. Mûsu tautieðu saimnieciskais stâvoklis Argentînâ ðíiet îpaði sareþìîts. Jaunâ mâcîtâja Silvija Zalte tikai tâdçï var izdzîvot, ka viòa reizç kalpo vietçjâ Argentînas baznîcâ kâ mâcîtâja — misionâre. Bija prieks dzirdçt viòas dçlu Ediju runâjam labâ latvieðu valodâ. Brazîlijâ kopð senseniem laikiem dievnamâ, kas nosaukts arhibîskapa Grînberga vârdâ, vçl kalpo mâcîtâjs Jçkabs Mekðs, kaut arî viòð jau manot gadu un slimîbu nastu. No Latvijas pçc gada Vâcijâ ieradusies Teoloìijas fakultâtes absolvente Dace Jaunzeme. Lûkojâm viòas tâlâko praktisko izglîtîbu saskaòot ar Brazîlijas baznîcu, kas lielâ mçrâ ir vâcu izcelsmes. Iepriecina latvieðos manâmâ labâ eikumeniskâ saskaòa. Vietçjais konsuls Jânis Grimbergs pçc dievkalpojuma mûs aizveda uz baptistu koloniju Novaodesâ. Vispâr gribas pateikties par lielo viesmîlîbu, piemçram, Inârai Burras kundzei ar ìimeni, kas mani uzòçma un palîdzçja atveseïoties no gripas.

Tûlît pçc Lieldienâm no 3. lîdz 15.aprîlim atkal ðíçrsoju okeânu, lai nokïûtu Ziemeïamerikâ. Ðoreiz ceïu mçroju kopâ ar Eiropas pârstâvi mûsu Baznîcas Virsvaldes (BV) prezidijâ prâvesti Ievu Graufeldi, jo Klîvlendâ 6. un 7. aprîlî notika mûsu gadskârtçjâ prezidija sçde. Lai taupîtu laiku un lîdzekïus, pienâkumus arvien lûkoju apvienot. Tâ mçs ðoreiz turpceïâ iegriezâmies Elizabetes—Òûarkas draudzes priekðnieces Hildas Briedes namâ, lai iepazîtos ar draudzes valdi. Sekoja Klîvlendâ vispirms LELBA pârvaldes paplaðinâtâ sçde apmçram 25 personu sastâvâ (ievçlçtâ pârvalde, èetru iecirkòu un daþâdo darba nozaru vadîbas) un mûsu Baznîcas Rîtdienas fonda sçde stipendiju jautâjumu izlemðanai. 10. un 11. aprîlî Èikâgâ kopâ ar prâvestu Uldi Cepuri tikâmies ar Amerikas luterâòu (ELCA) vadoðo bîskapu H.Georgi Andersonu un lietuvieðu bîskapu ârzemçs Hansu Dumpi, lai saskòotu mûsu darbîbu ðai kontinentâ un arî ðî gada eikumeniskâs konferences pasaules mçrogâ. Turklât kopçjâs vakariòâs apsveicu mûsu Sv.Pçtera draudzes vadîbu, kura radusies apvienojoties Èikâgas Jâòa un Pâvila draudzçm.

Ceïojuma noslçgumâ 13.aprîlî Vilimantikâ ( Willimantic ) notika pirmâ no ðî gada trim ordinâcijâm mâcîtâjas amatâ.

Mâcîtâja Indra Skuja beigusi Teoloìijas fakultâti Rîgâ un 1996. gada septembrî bija ieradusies Amerikâ, reizç lai tâlâk izglîtotos Hartfordas universitâtç un lai aprûpçtu abas Manèestras un Vilimantikas draudzes Konektikutas ðtatâ, pusceïâ starp Òujorku un Bostonu. Arî ðîm abâm draudzçm ir savi dievnami un mâcîtâjmâjas, ar kurâm saistâs daudz darba, atmiòu un mîlestîbas. Pçc pusgada sekmîga pârbaudes laika BV piekrita ordinâcijai. Tajâ piedalîjâs prâveste Graufelde, Dr. Liepkalns un Ozols arî mâcîtâjas Sarma Eglîte, Sandra Rozenberga un vietçjâs amerikâòu amatmâsas un brâïi. Ordinâcijas laikâ netrûka nedz lietus un pçrkona dârdienu (Indra indieðiem ir pçrkona dievîba!), nedz spoþu saules staru. Arî ar ðo vietu turpmâk saistîsies daudz mîïu personîgu atmiòu. Apbrînojami, kâ ðîs abas nelielâs draudzes paðaizliedzîgi spçjuðas sev nodroðinât savu garîgo dzîvi!

Otrâ ordinâcija notika ðeit pat Vâczemç, 31.augustâ, Draudþu dienu Bonnâ—Annabergâ noslçgunâ. Mçs esam pateicîgi, ka mâcîtâja Jogita Mingina piekritusi turpmâk aprûpçt mûsu Baznîcas Vâcijâ 7. mâcîtâja iecirkni.

Treðâ bija mâcîtâjas Jânas Jçrumas—Grînbergas ordinâcija 28. septembrî Londonâ. Jau ðî gada 17.—19.maijâ kopâ ar mûsu Vâcijas BV locekli Pçteri Vîgantu, viòa ìimeni un jauno Rîgas teoloìi Ilzi Druviòu bijâm Rovfantas muiþâ pie Londonas, lai piedalîtos mûsu Lielbritânijas 48. sinodç, vietçjâs Draudþu dienâs un arî Jânas Jçrunas —Grînbergas pârbaudç. Arî Londonâ mûsu draudzes apvienojuðâs. Liels nopelns te bijis draudzes priekðniekam Dr. Leopoldam Rumbam, kurð pçkðòi aizgâja mûþîbâ ðî gada 15.jûnijâ. Ordinâcijas dievkalpojumâ Sv. Annas un Agneses baznîcâ Londonas centrâ pulcçjâs vairs ilgi nepieredzçti kupla svçtku draudze lîdz ar visu mûsu Lielbritânijas pârvaldi, angïu un vâcu kolçìiem, kâ arî mâcîtâjas Jçrumas — Grînbergas ìimeni: laulâto draugu Jâni, meitâm Lailu un Annu un mâsu Ingu Jçrumu no Latvijas. Muzikâlais izpildîjums bija seviðíi pacilâjoðs.

Lai Dievs svçtî ðo trîs amatmâsu darbu! Es labprât bûtu draudzes loceklis vienâ no viòu draudzçm. Esmu droðs, ka mçs joprojâm par spîti ârçjam attâlumam sakâm un sacîsim vienu un to paðu, sludinot mûsu Kungu Jçzu Kristu!

Tâls ceïojums mani jûlijâ vçl noveda Âzijas kontinentâ, uz Honkongu. Tur no 8. lîdz 16.jûlijam, tâtad nedçïu pçc nodoðanas Sarkanai Íînai, notika Luterâòu pasaules federâcijas (LPF) 9. asambleja, reizç atzîmçjot LPF 50 gadu darbîbu. Mûsu Baznîcas otrâ delegâte bija mâcîtâja Anita Vârsberga no Vaðingtonas, kurai uzticçja vadît asamblejas protokola komiteju, ar Virtembergas bîskapu Eberhardu Rencu kâ vienu no ðîs komitejas locekïiem. Ceram, ka arî turpmâk LPF iesaistîs mâcîtâju A.Vârsbergu savâ darbîbâ. Latvieðu skaits Honkongâ tomçr bija krietni kuplâks: arî mâcîtâja Silvija Zalte kâ Argentînas delegâcijas locekle, îpaði ielûgtâ Teoloìu apvienîbas priekðsçde Ilze Ezerniece no Rîgas, mûsu Baznîcas Latvijâ delegâti arhibîskaps Jânis Vanags, Daugavpils prâvests Linards Rozentâls, Inta Ivanovska un apmçram desmit latvieði, kas strâdâ kvalificçtâs akadçmiskâs vai saimnieciskâs darba vietâs Honkongâ. Arî ðeit varçtu izveidot ja ne draudzi, tad kopu. Vismaz uz laiku Dieva slava latvieðu mçlç atskançja ðeit mums tik neparastâ vidç!

Visvairâk laika tomçr pavadu mûsu vecajâ Eiropâ, kur taèu arî atrodas mûsu mîïâ tçvzeme Latvija. Turp esmu devies trîsreiz: no 23.aprîïa lîdz 1.maijam, no 20. lîdz 24.septembrim un no 7. lîdz 12.novembrim. Arvien dienas kârtîbâ ir palîdzîba un darba saskaòoðana ar mûsu Baznîcu Latvijâ (Konsistoriju), ar LU Teoloìijas fakultâti (prâvestu Vili Vârsbergu) un ar Rîgas I. Kristîgo skolu (direktori Veru Volgemuti). Septembrî biju ielûgts Konsistorijas rîkotâ konferencç "Par ìimeni un laulîbu".

Eiropas ietvaros atzîmçjami arî Kalmâras ûnijas 600 gadu piemiòas svçtki Zviedrijâ no 13. lîdz 17.jûnijam lîdz ar Skandinâvijas bîskapiem, karaïiem un prezidentiem. Kopâ ar prâvesti Graufeldi vizitçjâm netâlo Sandbijas pastorâtu Çlandes salâ. "Sandbijas dvçselei" Vilmai Sviíes kundzei ðî gada 27.oktobrî piepildîjâs 95 mûþa gadi; jubilejas dienu viòa pavadîja Latvijâ. Prâveste Graufelde mani arî pavadîja uz divâm eikumeniskâm sanâksmçm Grâcâ, Austrijâ: 2. Eiropas eikumenisko sapulci no 23. lîdz 29.jûnijam un tai sekojoðo Eiropas Baznîcu konferences 11. pilnsapulci lîdz 4.jûlijam, ar kopçjo tematu "Salîdzinâðanâs — Dieva dâvana un dzîvîbas avots". Agrâkos laikos ðîs sanâksmes bija vienîgâ iespçja tikties ar mâsâm un brâïiem no Latvijas, tas palîdzçja nojaukt "dzelzs aizkaru", un joprojâm vçl ir daudz ko darît, lai tuvâk vienotu konfesionâli, saimnieciski un politiski arvien vçl tik saðíelto Eiropu.

Arî Vâcijas mçrogâ lûkojam mûsu darbîbu arvien saskaòot savâ starpâ — paldies pârvaldei par tik labo sadarbîbu! — ir arî eikumeniski ar vâcieðiem un cittautieðiem. Tâda bija vâcu Bazîcas (EKD) rîkotâ konference par Baznîcu dzîvi Baltijas valstîs no 8. lîdz 10.septembrim Goslârâ, LPF rîkotâ gadskârtçjâ Teoloìiskâ konference no 14. lîdz 18.septembrim Ðtapelâgç pie Bîlefeldas un Andreaskreis tikðanâs 6.novembrî Kaselç.

Tâ kâ vairums ârzemju latvieðu dzîvo Ziemeïamerikâ, man parasti trîs vai èetras reizes gadâ nâkas ðíçrsot Atlantiju. Ðogad tas vçl bija 24. — 30.jûlijâ, lai atklâtu Amerikas 10. Vispârçjos dziesmu svçtkus Klîvlendâ, un tad no 3. lîdz 13.oktobrim, lai piedalîtos mûsu lîdzðinçjâs Minsteres mâcîtâjas Ilzes Kuplçnas -Juartes ieveðanâ Toronto Sv. Andreja draudzç. Ar to apvienoju veselu virkni dievkalpojumu tuvçjâ apkârtnç, arî mûsu lielâ veco ïauþu mîtne "Kristus dârzs" kopâ ar mâcîtâjiem Anitu un Ivaru Gaidçm. Sekojoðâ nedçïas nogalç 12.oktobrî lîdz ar Èikâgas Ciânas draudzi svinçju tâs 100 gadu darbîbas jubileju. Vakarâ pirms izlidoðanas mani bija sasniegusi negaidîta sçru vçsts, un tâ nedçïas vidû devos un Mineapoli 8.oktobrî izvadît mûsu ïoti cienîto, mîïo profesoru Jâni Rozentâlu, kas visai mûsu Baznîcai un arî tieði mums Vâcijâ devis tik daudz.

Jâ, pâri pâr visu pasauli un caur laiku laikiem ir Viens un Tas pats, kas valda, kas vada, kas tur un sargâ... . Viòam lai ir slava, arî jaunâ Baznîcas gadâ un mûþîgi!

Aina Rozeniece,

"LV" nozares redaktore

Foto: Arnis Blumbergs, "LV"

Elmârs Ernsts Rozîtis, Latvijas ev. lut. Baznîcas Ârpuslatvijas arhibîskaps, — "Latvijas Vçstnesim"